راهنمای جامع کاشت نخود و پرورش آن

گیاه یک ساله نخود ساقه ای منشعب استوانه ای و پرزدار دارد. برگهای نخود مرکب، متناوب که حدودا پنج سانتی متر طول دارد و دارای نه تا پانزده جفت برگچه است با یک برگچه در انتها دارد. گلهای نخود به صورت تکی و بر روی دمگل نسبتا بلندی می رویند. رنگ گلها سفید یا آبی بنفش می باشد. گلهای نخود دارای کاسه گلی بلند و باریک است که از پنج کاسبرگ به هم پیوسته تشکل یافته است و حاوی یک تخمدان و  ده پرچم به شکل دیادلفوس است.
پرچم های گل همزمان با باز شدن جداره غشای بساک بطور دسته جمعی و قبل از بازشدن گل در بالای کلاله قرار می گیرند و امکان دگر کشنی را کم می کنند. میوه آن غلافی شکل، متورم و پرزدار است که شامل یک تا سه دانه می باشد. دانه نخود به رنگ سفید، کرمی رنگ، زرد، قرمز قهوه ای و یا سیاه دیده شده است و سطح دانه در بعضی ارقام نخود صاف و در بعضی دیگر چروکیده می باشد و هرچه رنگ بذر روشن تر باشد وزن نخود بیشتر است اما به طور کل وزن صد دانه نخود بین نه تا چهل گرم متغیر بوده است. ما در ادامه از کاشت نخود تا برداشت آن را شرح می دهیم.

ما در مقاله های قبلی از سایت سبزانه از کاشت سیرو پرورش آن در منزل، کاشت فلفل دلمه ای، کاشت توت فرنگی و کاشت خیار در گلدان و دیگر گیاهان زینتی و زراعی و تزیینی نوشته ایم و در این مقاله به کاشن نخود پرداخته ایم.

گیاه نخود:

نخود گیاهی مقاوم به خشکی می باشد و در مناطق سرد و خشک به عمل می آید و شامل دو تیپ تابستانه و زمستانه است. تیپ زمستانه نخود دارای دانه های ریز بوده و در مناطق شرقی ایران و آسیا کاشته می شود و گل هایی به رنگ صورتی با فرم رویش خوابیده دارد. رنگ دانه های نخود در این تیپ متفاوت است و دانه ها حاوی رنگدانه آنتوسیانین می باشند. در تیپ تابستانه دانه های نخود درشت و به رنگ کرمی می باشد. این تیپ که به تیپ مدیترانه ای نیز مشهور است در ایران و کشورهای غرب آسیا می کارند. دانه های این تیپ نخود فاقد آنتوسانین بوده و گل ها به رنگ سفید هستند. نود نه تنها در دمای بالا، بلکه در دماهای پایین نیز از خود مقاومت نشان می دهد. جوانه زنی بذرهای نخود در دمای دو تا پنج درجه سانتی گراد شروع می شود و شاخ و برگ آن تا دمای منفی هشت تا یازده درجه را هم تحمل می کند. و اما دمای مطلوب برای رشد نخود دمای بیست تا سی درجه سانتی گراد می باشد. در دوران گل دهی نخود نیاز به شرایط آب و هوایی معتدل دارد و آب و هوای داغ در گیاه تنش ایجاد می کند و سبب کاهش محصول می گردد و دوره گلدهی را تا یک ماه به درازا می کشاند. بهترین دما در روز سی و پنج درجه و در شب چهارده تا پانزده درجه سانتی گراد می باشد. با توجه به اینکه نخود یک گیاه روز بلند است، طول روز و درجه حرارت تاریخ گل دهی را تحت کنترل دارد. هوای ابری و رطوبت بالا موجب کاهش ذخیره بذر می شوند. بین تعداد شاخه های فرعی و عملکرد گیاه رابطه مستقیم وجود دارد. تراکم بوته نخود در واحد سطح تعداد شاخه های فرعی گیاه و غلافهای آن را تحت تاثیر قرار می دهد به شکلی که با افزایش تراکم و دور شدن از تراکم مطلوب تعداد شاخه های فرعی گیاه در نتیجه غلافهای آنها کم می شود و از جهت دیگر با کاهش تراکم و دوری از تراکم مطلوب نیز قادر به جبران کاهش محصول حتی با افزایش تولید بیشتر شاخه های فرعی نمی باشد. با رشد و بزرگ شدن غلافها به طور معمول تعداد گل و تعداد غلاف در گیاه کم می شود. غلاف نخود با توجه به برداشتن کلروفیل وانجام عمل فتوسنتز در مناطق خشک دارای اهمیت می باشد.  ریشه های نخود قوی و انبوه است و معمولا ریشه های واریته های دیررس به مراتب از واریته های زودرس راست تر و انبوه تر مشاهده شده اند.

کاشت نخود تا برداشت آن:

خاک مورد نیاز برای کاشت نخود:

نخود بر روی اکثر خاک ها مخصوصا خاک های لومی که به اندازه کافی آهک دارد، رشد می کند و خاک هایی با بافت رسی و سنگین برای رشد این گیاه مناسب نمی باشد. بهتر است آهک را با شخم پاییزه با خاک مخلوط نمود. استفاده صحیح از کود نیز در کاشت این گیاه تاثیر گذار است و نخود برای افزایش رشد و محصول بیشترین نیاز را به کودهای فسفره پتاس دارو آهک دارد. وقتی گیاه نیاز به منیزیم داشته باشد از از سنگ آهک دولومیت که حاوی کلسیم و منیزیم است استفاده می شود. برای کاشت نخود در هر هکتار بیست کیلوگرم ازت مصرف می شود. نخود به شوری خاک حساس است و اگر خاک شور باشد مانع جوانه زنی نخود می شود. نخودهایی که در خاک های شور جوانه می زنند از پروتئین کمتری برخوردار هستند.

کاشت:

نخود را در فاصبه بین ماه های اسفند تا اردیبهشت می کارند و شخم خاک را در صورتی که خاک در حال فرسایش نباشد، در پاییز انجام می دهند و عمق این شخم باید ده تا دوازده سانتی متر باشد.بستر کاشت نخود باید عاری از علف هرز و حاصلخیز باشد. بذر نخود را در عمق ۵/۲ تا ۶ سانتری در ردیف هایی با فاصله پانزده سانتی متری در ابتدای فصل بهار زمانی که دمای خاک کمتر از پنج درجه سانتی گراد نباشند، می کارند. کاشت نخود با یک بذر کار معمولی نیز امکان پذیر می باشد.

کشت متناوب نخود در یک مزرعه سبب ازدیاد حشرات و افزایش بیماری ها می شود بنابراین هر چهار تا پنج سال یک بار باید در یک مزرعه نخود کاشت.

آبیاری نخود:

آبیاری یکی از مراحل داشت گیاه نخود به حساب می آید. همانطور که این گیاه از کم آبی لطمه می بیند اما اضافی نیز برای عملکرد آن مضر می باشد. فاصله های آبیاری گیاه نخود را بسته به شرایط آب و هوایی و اقلیمی هر منطقه ای تعیین می کنند. آبیاری بیشترین اثر را در گل دهی گیاه دارد. گیاه نخود بین صد و ده تا دویست و چهل میلی لیتر آب مصرف می کند تا حدود نهصد تا سه هزار کیلوگرم در هکتار بذر تولید کند. این گیاه می تواند آب را از اعماق بیش از صد و پنجاه سانتی متر خاک جذب کند، بیشترین جذب آب از عمق شصت سانتی متری خاک که بیشتر ریشه ها در آنجا قرار دارند انجام می شود. در کشت دیم در مقایسه با کشت آبی نخود ریشه های عمیق تری تشکیل می دهند تا بتواند آب را جذب نماید.

آفات و بیماری هاو درمان آنها:

سه نوع بیماری در گیاه نخود وجود دارد که به شرح ذیل می باشد:

• بیمای برق زدگی نخود که بهترین راه درمان آن کشت ارقام مقاوم نخود می باشد و در ایران تنها ارقام نخود سیاه زران زنجان و شماره ۱۵۴ کرج به این نوع بیماری حساس نیستند.
• بیماری سفیدک دروغین که با مشاهده اولین علایم آن نیاز است به مدت ده روز تا دو هفته از قارچ کاراتان یا میلدکس استفاده نمود.
• بیماری بوته زردی که برای درمان باید آیش و تناوب را به کار بست.

هرس نخود:

نخود در مبارزه با علف های هرز بسیار ضعیف است و رشد این علف ها نه تنها محصول را کاهش می دهند بلکه برداشت محصول را نیز با مشکل مواجه می کنند در بین این علف های هرز علف خارلته از سایرین ضرر بیشتری را متحمل می سازد.

در زمینی که قبل از کاشت نخود در آن چمن کاشته بودند مشکل علف های هرز بیشتر است. هرس کردن در حد فاصل بین کاشت تا سبز شدن، گیاهچه های علف های هرز را از بین می برد. زمانی که نخود سبز می شود از هرس کردن باید پرهیز کرد تا گیاه بتواند به خوبی رشد کند. هرس کردن در مرحله چهار تا شش برگی نخود می تواند انجام شود، هرچند بدون خسارت نیست.

برداشت نخود:

هنگامی که برگ های پایینی گیاه شروع به زرد شدن می کنند آبیاری را به منظور جلوگیری از رشد زایشی و گل دهی گیاه قطع می کنند زیرا این گیاه دارای رشد نا محدود می باشد و این مسئله تولید یکنواخت و برداشت را دچار مشکل می کند. گزارشات تجربی نشان می دهد که بهترین زمان برداشت نخود هنگاهی است که زیر دندان بشکند اما له نشود. هرچه دانه های نخود بزرگتر می شوند، سخت تر می شوند. برداشت نخود با کمباین صورت می گیرد به همین منظور از مواد شیمیایی مناسب برای هرچه زودتر خشک شدن دانه ها استفاده می کنند . انبار کردن نخود زمانی صورت می گیرد که رطوبت دانه ها کمتر از شانزده درصد باشد. بهترین روش خشک کردن  نخود جریان طبیعی هوا می باشد.

ما در این مقاله سعی کردیم اطلاعات جامعی از کاشت نخود برای شما گیاه دوستان فراهم آوریم و در اختیارتان قرار دهیم.