بیماری ها و آفات نخود و نحوه مقابله به آن ها

نخود به دلیل داشتن ویژگی های غذایی  با ارزش یک منبع غنی از پروتئین، عناصر معدنی ضروری و فیبر های رژیمی است که مقام دوم تولید در گروه لگومینه را پس از سویا به خود اختصاص می دهد. نخود پس از گلدهی می تواند از پس شرایط محیطی با دمای بسار بالا نیز برآید و در مناطقی با آب و هوای نیمه خشک به خوبی به رشد خود ادامه می دهد. این گیاه مفید و پرطرفدار است و در سفره غذایی ایرانیان جایگاه مخصوص به خود را پیدا کرده و عضو جدا نشدنی سفره مردم شده است به همین دلیل  کشت و تولید آن در ایران بسیار مرسوم و قابل توجه است. لازم است برای کاهش هزینه ها و رفتار اقتصادی قابل توجیه بیماری و آفات نخود را شناخته و راه های مقابله با آن را بیاموزیم.

کشت نخود در کشور ما بسیار قابل توجه است. می توان از نخود به عنوان یکی از محبوب ترین حبوبات نام برد که ۵۰ درصد از سطح کشت حبوبات را به خود اختصاص داده. استان کرمانشاه در کاشت و تولید این گیاه سهم بسزایی دارد. باید دانست رشد این گیاه ارزشمند توسط دو بیماری برق زدگی و کرم های پیله خوار نخود تهدید می شود. کرم پیله خوار بیشترین زیان را برای مزارع نخود به ارمغان می آورد و یک آفت کلیدی برای باغداران محسوب می شود که می تواند میزان رشد نخود را در مزارع تحت تاثیر قرار دهد و زیان های جبران ناپذیری برای باغداران ایجاد کند زیان های حاصل از این آفات نخود برخی سال ها بسیار زیاد است و در برخی سال ها کم تر است.

آفات نخود

کرم پیله خوار که زمستان را در خاک و به صورت شفیره میگذراند اغلب یک بار در سال نسل جدیدی را به دنیا می آورد اما دیده شده که گاهی اوقات دو نسل در یک سال داشته باشد که در نسل دوم تمام شفیره ها بالغ نمی شوند و در خاک زمستان خود را می گذرانند. برای مقابله با لارو ها بهتر است این کار در ۱ و ۲ سالگی انجام شود. این نوع آفت تخم های نیم کروی با رنگ زرد روشن دارند که در دو طرف تخم ها ۱۴ خط پیوسته دیده می شود. لاروها به رنگ سبز ، سبز تیره و سیاه هستند و در پشت آنها چهارده ردیف نوار تیره وجود دارد و در انتهای شفیره آن دو خار نزدیک به هم به طول یک میلی متر وجود دارد. بال های جلویی حشره قهوه ای مایل به خاکستری است و نوار های نامنظم تیره رنگ دارد و در قسمت انتهایی بال لکه های تیره وجود دارد. بال های عقب نیز سفید رنگ و شامل نوار ها و لکه های تیره است. لارو های این نوع آفت از برگچه های گیاه شروع کرده و پس از آن جوانه،گل ها و پیله را هدف قرار می دهد. بیشترین آسیب متوجه پیله است. این لارو ها غلاف را دایره وار سوراخ کرده تمام یا قسمتی از دانه را می خورند، چیزی در حدود  ۳۰ تا ۴۰ درصد غلاف ها خوراک این حشره می شود و از آن تغذیه می کنند و موجب کاهش محصول زمین های زراعی می شوند خسارت وارده تقریبا ۴۰۰ کیلو گرم در هکتار است. این آسیب می تواند به ۹۰ تا ۹۵ درصد نیز برسد.

می توان نخود را با گیاهان دیگر کشت کرد تا بتوان این آفت را کنترل کرد، گیاهانی چون: آفتابگردان، گندم، خردل و گشنیز. استفاده از تله های فرمونی نیز راهکار دیگری است و برای مقابله با این آفت باید به کار گرفته شود، از تله های فرمونی قبل از مشاهده اولین آفت استفاده کنید و با تراکم دو تله در هر هکتار با ارتفاع حدودی یک متری از زمین نصب شود.از ردیابی مدام برای کنترل کردن آفت و مقابله با آن غافل نشوید تا سرانجام به موفقیت برسید. در کنترل شیمیایی از دو نوع آفت کش استفاده می شود یکی آفتکش اندوسولفان و دیگری ایندوکساکارب نام دارد. عواملی که در گسترش و شیوع این آفت نقش آفرینی می کنند عبارتند از: بالا بودن جمعیت شفیره زمستان گذران نسل قبلی، دمای بالاتر از ۲۳ درجه در اردیبهشت و اوایل خرداد. افزایش رطوبت نسبی هوا در خرداد و تیر تا ۶۰ درجه و یا بیشتر از آن و کاهش جمعیت و در نتیجه کمتر شدن فعالیت حشرات مفید. با شخم زدن عمیق زمین زیستگاه زمستانی این آفت از بین می رود و دیگر پناهگاه امنی نخواهد داشت. سعی کنید کشت هم زمان گندم و جو و نخود و تراکم کاشت رعایت شود و در فصل بهار کشت زود هنگام صورت گیرد چرا که با طولانی شدن دوره های رویشی و زایشی پر شدن دانه از نظر رطوبت  و دما با شرایط مطلوب تری همراه می شود و رشد دانه و محصول آن بهتر خواهد بود. چون کنترل آفت کرم پیله خوار در پاییز در مقایسه با فصل های دیگر راحت تر است منطقی است که در صورت وجود شرایط کشت نخود در پاییز انجام گیرد. هنگامی که در زمستان آب موجود در خاک یخ می زد کرم های پیله خوار موجود در خاک خواهند مرد و جمعیت آن ها کنترل می شود.

در نگهداری این محصول داخل انبار نیز نیاز به مراقب است تا محصولات دچار آفت نشوند، سوسک چینی حبوبات از جمله آفات نخود می باشد که با ایجاد حفره از دانه های نخود تغذیه می کند. برای پیشگیری می بایست دانه ها را در مخازن عاری از آلودگی نگهداری کرد و قبل از انبار کردن آن هارا در معرض نور خورشید قرار داد، خشک کردن غلاف ها تا سطح رطوبت بهینه یعنی حدود ۷ درصد نیز از راه های موثر در پیشگیری است برای کنترل شیمیایی از محلول مالاتیون ۵۰/۰ درصد بر روی گیاه بالغ استفاده کنید همچنین می توان از گاز آلمینیوم فسفید برای جلوگیری از شیوع این آفت در انبار ها استفاده کرد.

 

کنترل بیولژیک:

زنبور های پارازیتوئید لارو های با سنیسن بالا را پارازیته می کنند، برای بهره گیری از این زنبور ها به هزار عدد زنبور ماده در هکتار لازم است تا در دو نوبت به فاصله ده روز رها سازی شوند باید در نزدیکی گل و حداقل در چهار نقطه از هکتار انجام شود، استفاده از فرآورده بیولژیک BT در هنگام غروب خورشید برای کنترل لارو ها در سنین پایین توصیه می شود. کنترل بیولیژیکی یکی از بهترین راه ها برای مقابله با آفات نخود می باشد.