آموزش پیوند زدن درخت برای انواع درختان میوه

در علم باغبانی به قسمتی که نمو گیاه را در بر می گیرد، فروزیست یا پایه می گویند و قسمت هایی که نواحی هوایی گیاه پیوند داده شده را شکل می دهد، فرازیست یا پیوندک نامیده می شود. امکان جوش خوردن بیشتر با تشابه بین دو گیاه فراهم می شود. یعنی هر چه این دو گیاه ار نظر خانوادگی و ژنتیکی به یکدیگر شباهت داشته باشند، امکان موفقیت در پیوند درخت بالاتر می رود. ضمن اینکه زمان کمتری برای جوش خوردن دو درخت نیاز دارید. به عنوان مثال درخت گیلاس و آلبالو شرایط پیوندی خوبی با یکدیگر دارند. چون از نظر ژنتیکی به یکدیگر شبیه می باشند.

پیشینه پیوند

چینی ها پیشگامان علم پیوند درختان بوده اند و شواهد نشان می دهد که قبل از میلاد مسیح از این علم آگاه بوده اند. عمل پیوند زنی درخت در زمان امپراطوری روم نیز انجام می گرفته است.

قرن ۱۳ تا ۱۶ میلادی زمان علاقه مندی به پیوند زدن درخت بود. این موضوع شکل گیری گیاهان جدید و انتقال آن ها به مکان های دورتر چون اروپا را فراهم کرد. گیاهان انتقال یافته با روش پیوند زنی افزایش می یافتند. در این زمان اطلاع جامعی در زمینه پیوند درخت وجود نداشت. بیشتر این کارها به روش تجربی انجام می گرفت.

پیوند مجاورتی در اواخر قرن هیجدهم شکل گرفت و آگاهی از شرایط جریانی شیره گیاه زمینه ساز شناخت این پیوند شد. پیوند مجاورتی در سه گونه درختی فراهم شد.

هدف از پیوند زنی درخت چیست؟

پیوند زدن درخت برای تهیه یک ترکیب با کیفیت انجام می گیرد. این پیوند به شرایط فیزیولوژیکی گیاه و وضعیت محیطی بستگی دارد. البته نحوه پیوند زنی درخت، زمان انجام این عمل و شکل گیاه اهمیت زیادی در انجام این پیوند دارد.

برای پیوندهای جوانه زمانی بین اواخر خرداد تا اواخر تابستان را انتخاب می کنند. پیوندهای چوبی بیشتر از اواخر زمستان تا زمان رشد گیاه را شامل می شوند. هدف از پیوند زدن درخت میوه ایجاد تغییر مثبت در محصول دهی درختان میوه و بهبود کیفیت آن هاست. این پیوند نحوه گرده افشانی در باغ، محصول دهی درخت و شکل رویش درخت را تحت تاثیر قرار می دهد.

در این پیوند از پایه های پیوندی استفاده می شود. این پایه ها شرایط رسیدن به گیاهان کوتاه قد و قوی را فراهم می کند. در پیوند زنی میان پایه، عارضه های پیوندی برطرف می شود و زخم های ایجاد شده در ریشه، تنه و شاخه به خوبی ترمیم می گردد. در این پیوند محصول دهی سریع تر از قبل آغاز می شود.

وضعیت فیزیولوژیکی

پیوند از نظر زیستی به ایجاد یک زخم و بریدن کمی از شاخه درخت و اجبار در همزیستی دو درخت با یکدیگر منتهی می شود. گیاه پیوندی جدید با تغییرات زیستی خاصی همراه خواهد بود.

پیوندک(قسمتی که برای پیوند مورد انتخاب واقع می شود) و پایه(گیاهی که بر روی آن پیوند واقع می شود) باید اتصال خوبی با یکدیگر برقرار کنند. یعنی این جوش خوردن باید به شکل کامل انجام شود.

جوش خوردن پایه و پیوندک تنها در صورتی امکان پذیر است که سلول های قسمت پیوند متناسب با یکدیگر رشد کنند. به همین خاطر باید دو قسمت تولید کننده(پایه و پیوندک) از دو درخت متفاوت انتخاب کنید. این اتصال به قدری استوار و بی واسطه است که هیچ ماده ای اعم از جامد، بخار یا مایع را شامل نمی گردد.

وقتی که سلول های محل اتصال رشد می کنند، محیط بین پایه و پیوندک به شکل موفقیت آمیز پر می گردد. زمانی که نسج بین پایه و پیوندک ایجاد شد، یک طبقه از سلول های تولید کننده شکل گرفته و این طبقه به تشکیل آوندهای چوبی منتهی می شود. این وضعیت تداعی کننده قسمت کامبیوم یک درخت معمولی است. در قسمت بیرونی نیز شاهد آوندهای آبکش هستیم. با این آوندها قسمت پایه و پیوندک به یکدیگر به خوبی متصل شده اند.

گیاهان دو لپه ای در زمینه پیوند زدن درخت شانس بیشتری دارند و گیاهان تک لپه ای اگر موفق به جوش خوردن پیوندک و پایه شوند، این پیوند فقط یک سال عمر خواهد نمود. برای این مثال می توان درخت خرما را یادآوری کرد. این درخت تک لپه ای بوده و ساختمان ثانوی و طبقه تولید کننده در آن وجود ندارد.

در این اتصال دو قسمت پایه و پیوندک در تماس کامل با یکدیگر قرار می گیرند. علاوه بر این اتصال، وضعیت زیستی دو گیاه نیز باید به یکدیگر شبیه باشد. یعنی سازگاری لازم بین آن ها وجود داشته باشد. این موضوع برای پیوند زدن درختان اهمیت دارد و میزان عمر پیوند را افزایش می دهد.

به عنوان مثال دو درخت به و گلابی خصوصیات مشابه زیادی با یکدیگر دارند و در عمل پیوند درخت موفق تر هستند. این دو درخت به تشکیل یک درخت قوی و پر محصول منتهی خواهند شد. عدم تجانس در درختان مانع مهم و موثری برای عدم موفقیت در پیوند زدن درخت است. به عنوان مثال گاهی بین دو درخت سیب پیوند زنی انجام نمی گیرد. چون بافت یک درخت بسیار نرم بوده و بافت دیگری از نوع زبر و سخت می باشد. پیوند زدن درختان فقط به شکل تجربی قابل انجام است. یعنی نمی توان در مورد آن حدس و گمانی ارائه نمود. اگر درخت های پیوندی دارای جنس مشترک هستند، می توان به پیوند زدن آن ها امیدوار بود.

در مورد اتصال بین پیوندک و پایه نظرات زیادی وجود دارد. افراد زیادی این پیوند را مولد بذر و تکثیر می دانند و به همین دلیل به تاثیر گذاری متقابل بین آن ها معتقد هستند. عده ای دیگر آن ها را تولید کننده بذر جدید نمی پندارند. یعنی اثر پیوندک و پایه را در یکدیگر رد می کنند. برای نمونه اول می توان اتصال کلم را بر روی ریشه شلغم مثال زد.

تغییر رنگ ها نیز در شرایط پیوند زدن درخت اتفاق می افتد. به عنوان مثال وقتی پیوند گوجه فرنگی با برگ قرمز بر روی نمونه گونه گوجه فرنگی آمریکایی انجام می گیرد، شاهد تولید برگ های تیره ای برای گوجه فرنگی هستیم. در صورتی که اگر این پیوند بر روی گوجه فرنگی معمولی انجام گیرد، نتیجه متفاوت خواهد بود.

اگر پیوندک و پایه اتصال متقابل و خوبی برقرار نمایند، مقاومت بیشتری نسبت به سرما و بیماری برای درخت پیوندی ایجاد می شود.

پیوند درختان معمولاً با کاهش عمر گیاه همراه می شود. به عنوان مثال زمانی که درخت پسته به درختی از نوع خود یا نمونه آتلانتیکا پیوند داده می شود، عمر تقریبی درخت پیوندی به ۲۰۰ سال می رسد اما اگر پیوندک شما در این اتصال از نوع معمولی و پایه را درخت چاتلانقوش یا بنه تشکیل دهد، عمر تقریبی درخت برابر با ۶۰ سال خواهد بود.

مزایای پیوند زدن درختان

• بازدهی محصول با این عمل افزایش می یابد.
• میوه های درشت و با کیفیت از عمل پیوند زدن فراهم می گردد.
• میوه ماندگاری بالایی دارد. یعنی در هنگام چیدن، انتقال تا رسیدن به مرحله استفاده کمتر صدمه و آسیب می بیند. چون مقاوم تر است.
• با پیوند زدن درخت تغییراتی نیز در زمان رسیدن میوه به وجود می آید. معمولاً میوه های مرغوب در اواخر فصل رسیده می شوند و با قیمت بیشتر عرضه می گردند.
• گاهی نمی توان برای تکثیر گونه خاصی از پاجوش و قلمه استفاده کرد. در این موارد برای نگه داری و انتقال صحیح ویژگی های بیرونی و درونی از شیوه پیوند کمک گرفته می شود. در واقع در این شیوه تغییری در وضعیت ژنتیکی گیاه رخ نمی دهد.

• برای تکثیر نمونه درختان فرسوده از پیوند زدن بهره مند شوید. البته در چنین مواردی باید ریشه درخت همچنان فعال و جوان باشد.
• گاهی برای تقویت از پیوند زدن استفاده می شود. در واقع با عمل پیوند کمبود شیره جبران می شود. این کمبود شیره با پیوند زدن یک درخت ریشه دار انجام می گیرد.
• گاهی برای ترمیم درختان از روش پیوند بهره مند می شوند. یعنی درخت پایه بیش از اندازه دچار صدمه و آسیب شده و ناگزیر به پیوند هستید.
• عدم سازگاری با محیط نیز می تواند دلیلی بر پیوند زدن درخت باشد. در این شرایط درخت بر روی پایه سازگار با محیط پیوند زده می شود. به عنوان مثال اگر درختی قادر به تحمل خاک مرطوب نیست، آن را بر روی گونه درختی پیوند می زنند که آن گونه قادر به تحمل خاک مرطوب باشد.
• در مواردی نیز از عمل پیوند برای اعتدال در رشد استفاده می شود. ضعف یا قدرت ریشه با عمل پیوند به وضعیت اعتدال می رسد.
• با عمل پیوند رسیدن به مرحله ثمردهی را زودتر تجربه می کنید.

پیوند درخت چه زمانی انجام می شود؟

• پیوند قرین با زمان پویایی درخت انجام می شود. بنابراین در دوران استراحت و خواب گیاه نمی توان پیوند را انجام داد.
• در پیوند نباتات باید میزان شیره را در نظر گرفت. چون این اتصال در مواقع بالا بودن شیره انجام نمی گیرد.
• دمای بالا نیز می تواند پیوندک را خشک و نابود کند.
• اگر دما کمتر از ۱۰ درجه سانتی گراد باشد، سلول های پیوندک غیر فعال می شوند و دیگر پیوند انجام نخواهد شد. فصل بهار قبل از اینکه شیره گیاه فراوان شود، زمان مناسبی برای پیوند زدن درخت می باشد. اواخر تابستان و احتمالاً ابتدای فصل پاییز نیز بازه زمانی مناسب برای پیوند است. این زمان قبل از وقوع یخبندان می باشد.

انواع پیوند زدن درخت

پیوند سپری

در این پیوند از یک جوانه استفاده می شود. این جوانه به شکل دلخواه در جهت طول ساقه در قسمت زیر پوست جای می گیرد.

پیوند لوله ای

این پیوند به شکل لوله ای از پوست درخت جدا شده و دارای یک جوانه می باشد. طول در نظر گرفته برای این جوانه حدود یک تا ۲ سانتی متر است. قسمت تحتانی پایه را برش داده و پوست آن را جدا کنید. این پوست باید تا محل قرار گیری پیوندک جدا شود. پیوندک از سمت بالا بر روی پایه قرار می گیرد. پیوندک و پایه به قدری بر روی یکدیگر لغزانده می شوند که لایه های زایشی آن ها بر روی یکدیگر قرار بگیرند. پیوند زدن درخت به شیوه لوله ای برای درختانی که کمتر از یک سانتی متر قطر دارند، استفاده می شود. در این پیوند پیوندک و پایه دارای قطر یکسان می باشند. اگر پایه و پیوندک قطر یکسان نداشته باشند، از روش پیوند حلقوی استفاده می شود.

پیوند قاشی

این روش زمانی که پیوندک و پایه هر دو در وضعیت استراحت قرار دارند و درخت پوست دهی ندارد، استفاده می شود. پیوندک از شاخه ای با قطر یک تا ۲٫۵ سانتی متر انتخاب می شود. این برش با زاویه ۴۵ درجه زده می شود. آن گاه در ۲٫۵ سانتی متری فوقانی جوانه یک برش به شکل کج به سمت درون ساقه هدایت می گردد. پایه نیز بدین شکل فراهم شده و نواحی زایشی آن ها در تماس با یکدیگر واقع می شود.

برای موفق بودن پیوند زدن درخت از یک پلاستیک در محل پیوند استفاده می شود. این پلاستیک برای حفظ رطوبت محل پیوند ضروری است.

پیوند مجاورتی

در طبیعت به وفور یافت می گردد. در این پیوند نیازی به وجود انسان نیست. زمانی که دو درخت در سایش با یکدیگر واقع می شوند، پوست میان آن ها خورده می شود. این موضوع جوش خوردن دو طبقه زایشی در درختان مجاور را فراهم می آورد. زمانی که پیوندهای دیگر برای درخت امکان پذیر نباشد، از روش مجاورتی پیوند زدن درخت کمک گرفته می شود.

پیوند پلی

این پیوند در اوایل بهار قابل انجام بوده و برای ترمیم نواحی آسیب دیده درختان مورد اهمیت می باشد. برای این پیوند شاخه هایی با قطر تقریبی یک تا ۲ سانتی متری به کار می رود. این شاخه ها باید در زمان استراحت تهیه شوند و در محلی سرد ذخیره گردند. پوست صدمه دیده را حذف نمایید.

پیوند اسکنه

از کهن ترین روش های پیوند زنی درخت بوده و باغداران از این روش استفاده می کنند. پایه از تنه درخت، شاخه های اصلی یا طوقه برش داده می شود. آن گاه برشی در قطر پایه شکل می گیرد. این بریدگی با عمق تقریبی ۲ تا ۵ سانتی متر زده می شود.

پیوندک نیز با طول ۱۲ تا ۲۰ سانتی متر از شاخه جدا شده و در قسمت پایینی آن یک برش به شکل اریب دیده می شود.

پیوند تاجی

در این روش نیز پیوندک در قسمت زیر پوست پایه جای می گیرد. این پیوند در حداقل زمان ممکن نتیجه خواهد داد. در تمام شاخه ها با قطرهای ضخیم یا نازک قابل انجام می باشد. برای جای گذاری پیوندک در پایه، پوست پایه کنار زده می شود.