کاشت زرشک در خانه و پرورش درخت زرشک

زرشک در گروه زرشکیان دسته بندی می شود. این گیاه را با نام های دیگری چون بربریس Berberis SP می شناسند. کاشت زرشک سابقه ای دیرینه دارد.

این گیاه در قرن هفتم میلادی کشف شد. از نظر زمین شناسی این دوره برابر با ائوسن EUCEN می باشد. در قرن هشتم معرفی شد. این گیاه اولین بار در نواحی معتدل نیمکره شمالی دیده شد. در ایران دو گونه زرشک بدون هسته و با هسته وجود دارد که در مناطقی چون تهران، اصفهان، خراسان، کرمان، نواحی کرج تا چالوس و مناطقی از آذربایجان را در بر می گیرد.

زرشک بدون هسته همان زرشک پلویی است که در مناطقی از خراسان کاشته می شود. باغ های زرشک بسیاری نیز در محدوده اصفهان و کاشان دیده می شود.

گونه زرشک نیز در میزان آبیاری تاثیر گذار است. گونه ای زرشک در آرژانتین به ۱۲۰۰ تا ۳۰۰۰ میلی متر و گونه ای دیگر به ۱۵۰ تا ۲۷۰ میلی متر بارندگی نیاز دارد.

زرشک بدون هسته از نیاز آبی کمی برخوردار می باشد. همین موضوع باعث شده کاشت زرشک در نواحی از خراسان به عنوان یک تجارت دنبال شود.

کشاورزان در سال های خشکسالی نیز در طی تابستان سه بار آبیاری را انجام می دهند. اگر به دنبال محصول بیشتر هستید، باید آبیاری منظم را بعد از ریختن گلبرگ های گیاه تا یک یا دو هفته قبل از برداشت زرشک دنبال کنید.

این گیاه با مقاومت بالا نسبت به کم آبی شناخته می شود اما در سه یا چهار سال ابتدای زندگی هر ۷ تا ۸ روز نیاز به آبیاری دارد.

بعد از گذشت این زمان می توان بازه زمانی آبیاری را به ۱۲ تا ۱۵ روز موکول کرد. در بعضی از مناطق کوهستانی به دلیل برقراری شرایط مطلوب و قدرت ذخیره سازی خاک از کاشت زرشک به شکل دیم بهره مند می شوند.

بسیاری از کشاورزان زرشک معتقدند اگر آبیاری این گیاه در زمان گلدهی انجام گیرد، منجر به ریزش گل ها می شود. البته این آبیاری باید به میزان اشباع شدن ریشه از آب برسد. عدم آبیاری در این هنگام فواید دیگری را نیز به همراه دارد. به عنوان مثال از رشد شاخه های جانبی در گیاه ممانعت می شود. رشد شاخه های اضافی رقابت بر سر مواد غذایی را به دنبال دارد.

گیاه زرشک به آب شور مقاوم بوده اما اگر این آب بیش از اندازه شور باشد، با تاثیر منفی بر روی رویش زرشک همراه خواهد بود.

بسیاری از کشاورزان تمایل دارند پرورش زرشک را در ارتفاعات تجربه کنند. ارتفاعات بیش از ۲۰۰۰ متر، شرایط مطلوبی را با زمستان های سرد و سخت برای رشد زرشک فراهم می کنند. به همین دلیل مناطق کوهپایه ای برای پرورش زرشک اهمیت دارند.

نحوه پرورش زرشک

پاجوش

برای تکثیر زرشک از پاجوش استفاده می شود. برای این کار پاجوش های یک سال تا سه سال را انتخاب و از گیاه پایه جدا می نمایند. آن گاه پاجوش در مکان مناسبی کاشته می شود.
جداسازی پاجوش از ماه بهمن تا ماه فروردین قابل انجام بوده و این پاجوش ها مستقل باید در خاک مرطوب آرام بگیرند. مرحله تولیدی زرشک با نمایان شدن گل های زرد رنگ آن قابل پیگیری است.

پاجوش ها برای کاشت درخت زرشک از ریشه جدا می شوند. توجه داشته باشید که ریشه این گیاه به هوا حساسیت بالایی دارد. بنابراین باید بعد از جداسازی بلافاصله در خاک جای بگیرد. اگر گودال لازم برای تکثیر زرشک را آماده نکرده اید، پاجوش را در یک پلاستیک یا پارچه بپیچید و از در معرض هوا قرار گرفتن ریشه گیاه جلوگیری نمایید.

بذر

زرشک هسته دار را می توان از طریق بذر کاشت. برای این کار از بذرهای بالغ و سالم استفاده می شود. بذرها به مدت ۲ ماه در مکانی با دمای ۵ درجه سانتی گراد ذخیره می گردند. بعد از گذشت ۲ ماه می توان کاشت زرشک را شروع کرد. از این زرشک برای تهیه نوشابه یا آب زرشک استفاده می شود و از نظر تجاری ارزشی ندارد.

قلمه زدن

امکان قلمه زدن نیز برای گیاه زرشک وجود دارد. برای این کار از شاخه جوان زرشک کمک بگیرید. این شاخه در فصل پاییز یا اسفند ماه خوابانیده می شود.

کود دهی

برای غنی شدن خاک این گیاه از کودهای دامی بهره مند شوید. البته در حال حاضر از کودهای شیمیایی مانند فسفات آمونیم نیز برای این کار استفاده می شود.

هرس

برای هرس زرشک در فواصل ماه های آبان تا بهمن دست به کار شوید. در این هرش شاخه های خشک و اضافی حذف می شوند. معمولاً زرشک هر دو سال یک بار در آبان ماه هرس می گردد. این هرس زمانی که با سوزاندن ترک های روی درخت همراه می گردد، برای حذف صدمات آفت زنبور شاخه خوار اهمیت می یابد.

سال چهارم زمان آغاز هرس درخت زرشک بوده که مقارن با جداسازی پاجوش های گیاه می باشد.

نکات مهم در مورد پرورش زرشک

درخت زرشک از سال پنجم به شکل اقتصادی محصول می دهد. بیشترین محصول برای این گیاه از سال چهاردهم کاشت رقم می خورد.

 آفات زرشک

این گیاه به آفت هایی چون سن، پروانه تخم انگشتری، پروانه برگخوار، مگس گیلاس، شته، کنه انار و … دچار می شود.