با توجه به این که علت های مختلفی باعث ریزش میوه می شوند و هر ساله باغداران زیادی درگیر این مساله هستند در این مقاله سعی شده است به راه کارهایی برای جلوگیری از ریزش میوه پرداخته شود.بدیهی هست که به علت ها و زمان ریزش هم اشاره شده است.
همه درختان میوه زمانی که مجبور باشند اقدام به جداسازی بعضی از اندام های خود کرده و اینگونه پدیده ریزش به وجود می آید، اما گاهی این پدیده بیش از حد معمول بوده و باعث نگرانی باغداران می شود. وقتی این ریزش ها غیر طبیعی باشد ابتدا باید علت را بررسی کرده و سپس راه کار هایی برای جلوگیری از ریزش میوه ارایه داده شود.
ریزش میوه چه زمانی اتفاق می افتد؟
- دقیقا بعد از تشکیل میوه
- در مراحل میانی رشد میوه
- در مراحل نهایی رشد میوه
دلایل ریزش میوه درختان
تعداد شکوفه های یک درخت همیشه بیشتر از تعداد میوه های بالغ هستند زیرا همه درختان برای حفظ تعادل و جذب مواد غذایی اقدام به ریزش تعدادی از گل های خود می کنند. این ریزش که یک عمل فیزیولوژیک است قاعدتا به نفع باغدار و درخت است چون اگر تعداد میوه های روی درخت زیاد باشد میوه ها کوچک و بی کیفیت بوده و در ضمن مقاومت درخت را در مقابل عواملی مثل آفات و شرایط نامساعد کاهش می دهد.بنابراین، این نوع ریزش جایی برای نگرانی ندارد اما اگر بیش از حد باشد باید برای جلوگیری از ریزش میوه بررسی علمی صورت گیرد.
گرده افشانی نامطلوب
عمل گرده افشانی از راه های مختلفی انجام می گیرد، گاهی از طریق باد یا به وسیله حشرات و یا از طریق انسان ها،اگر این گرده افشانی به هر علتی به درستی انجام نشود باعث ریزش بیش از حد شکوفه ها و در نتیجه کاهش عملکرد درختان می شود. درخت برای تولید میوه نیاز به فیتو هورمون دارد،وقتی دانه گرده بر روی کلاله مادگی قرار می گیرد فیتوهورمون ها تولید می شوند که به رشد لوله گرده کمک می کنند و بعد از اینکه لوله گرده وارد تخمدان شود گامت ها آزاد شده و حتی اگر لقاح صورت نگیرد موادی که در رشد موثر هستند مانند فیتوهورمون ها و سایر مواد تولید می شوند و در نتیجه به رشد تخمدان و تولید میوه کمک می کنند، این روند در بسیاری از مواقع مانع ریزش میوه های تازه تشکیل شده می شود و اگر این عمل به درستی انجان نشود ریزش میوه ها صورت می گیرد.
نکته : تغییرات اقلیمی و ژنتیک درخت میوه هم در این روند موثر است، زیرا در برخی گونه ها باید حتما بعد از گرده افشانی عمل لقاح انجام شود اما در بعضی درختان تنها گرده افشانی برای حفظ میوه کفایت می کند.
نکته : به کاربردن سموم برای دفع آفات در زمان گرده افشانی باعث از بین بردن گرده ها و در نتیجه ریزش گل ها می شود.
تغذیه
تغذیه نا مناسب درختان و استفاده نادرست از کود ها باعث می شود تا عناصر و مواد غذایی کمتری به درخت برسد و در نتیجه برگ ها توانایی رساندن مواد غذایی یکسانی به همه میوه هارا ندارند و میوه ها یی که مواد غذایی کمتری دریافت می کندد شروع به ریزش می کنند.
آبیاری
آبیاری نا مناسب یکی دیگر از عواملی است که می تواند برای درخت و میوه هایش مشکلات جدی به وجود آورد. آبیاری بیش از اندازه و همینطور کم آبیاری و خشکی هردو می توانند باعث ریزش میوه ها شوند. کمبود آب باعث می شود درخت برای زنده ماندن و حفظ شاخه ها و برگ های غذاساز خود شروع به ریزش میوه ها کند.
آفات و بیماری ها
آفات و بیماری ها درست از زمان شروع چرخه تشکیل میوه تا زمان برداشت پدیدار می شوند، درخت برای دفاع از خود در برابر حمله آفات و امراض سعی می کند منابع آلودگی را از خود جدا کند، بنابر این چون وجود میوه ها باعث این امراض شده است شروع به ریزش میکند.
عوامل محیطی و تغییرات اقلیمی
عوامل محیطی مانند گرما و خشکی بیش از حد،سرمای دیررس بهاره ، بارش ناگهانی برف و باران و تگرگ، وزش شدید باد باعث ریزش شکوفه ها و یا حتی میوه ها می شوند. باید این نکته را هم در نظر داشته باشیم که عواملی مانند دما،باد،آب، شدت تابش نور و … ممکن است در طی سال ها تغییر کند و درخت در پاسخ به این تغیررات برای حفظ خود تغییراتی را در ساختار خود اعمال می کند که ممکن است باعث ریزش میوه ها شود.
آسیب دیدن ریشه
اگر ریشه در اثر شخم زدن و یا به وسیله قارچ هایی مانند فوزاریوم آسیب ببیند دچار پوسیدگی شده و نمی تواند آب و مواذ غذایی را از خاک جذب کرده و به اجزا مصرف کننده یعنی میوه ها و برگ ها برساند، در نتیجه کمبود تغذیه مناسب باعث ریزش میوه ها می شود.
هورمون ها
مهم ترین هورمون ریزش در درختان هورمون اتیلن است، تحقیقات علمی می گوید در هر شرایطی وقتی ریزش میوه اتفاق می افتد به این معنا است که تغییرات هورمونی اتفاق افتاده است. اتیلن یک هورمون برای رسیدن میوه است که باعث نرمی و ایجاد لایه ریزش در دم میوه می شود و مهم ترین هورمون در ریزش میوه است و با افزایش این هورمون از حد معمول میوه ها قبل از برداشت شروع به ریزش می کنند. البته لازم به ذکر است که در خیلی از مطالعات علمی تغییر در میزان هورمون هایی مانند آبسیزیک اسید و جاسمونیک اسید که هورمون پیری میوه هستند هم باعث ریزش میوه ها می شوند.
راه کارهایی برای جلوگیری از ریزش میوه درختان
در ادامه شما را با روش های جلوگیری از ریزش میوه درختان آشنا می کنیم:
مقابله با گرده افشانی نا مطلوب و جلوگیری از ریزش شکوفه ها
برای جلوگیری از ریزش شکوفه ها بهتر است در بین ردیف های کشت درختان میوه درخت های گرده دهنده کاشته شود تا گرده مناسب در اختیار گل ها قرار بگیرد. تعداد درختان گرده دهنده با توجه به نوع درخت های میوه و همچنین سازگاری آن ها متغیر است.
تغذیه مناسب
معمولا علایم کمبود تغذیه در برگ ها دیده می شود بنابراین می توان بعد از دیده شدن این علایم برگ ها و یا خاک مورد استفاده را تجزیه کرده و کمبود های غذایی را شناسایی کنید. با استفاده از کود های کشاورزی با کیفیت ، در زمان مناسب و به مقدار کافی، در واقع با یک برنامه ریزی صحیح کود دهی می توانید از ریزش میوه ها جلوگیری کنید.برای داشتن درختان قوی باید توجه داشته باشید که تغذیه مناسبی در زمان رشد و همین طور در زمان خواب درخت به او می رسد. بعد از اینکه میوه ها تشکیل شدند کود های حاوی کلسیم و ریز مغذی استفاده کنید، در طول فصل رشد کود های دارای آمینو اسید و آهن مسمر ثمر خواهند بود.
نکته : استفاده زیاد از کود های حاوی نیتروژن مشکلاتی از قبیل تاخیر در رشد و ریزش میوه ها به همراه دارد.
تاثیر کود فروت ست در جلوگیری از ریزش میوه ها
این کود به صورت یک محلول آماده در بازار وجود دارد و شامل ریز مغذی هایی مانند ازت ، فسفر ، روی ، بور و اسیدهای آمینه و … است که بهتر است در طول دوره رشد در سه نوبت استفاده شود:
- پس از برداشت میوه و زمانی که هنوز برگ درختان سبز هستند، تا در سال آینده درخت هنگام جوانه زدن برگ هایش بی تغذیه نباشد زیرا حتی اگر خاک هم مغذی باشد ریشه ها در سرما نمی توانند شروع به فعالیت کنند.
- بهترین زمان برای استفاده از فروت ست اواخر فصل سرما و اوایل بهار درست زمانی که درختان از خواب زمستانی بیدار می شوند و جوانه می زنند محلول پاشی مقاومت درخت را در مقابل سرما ، آفات و بیماری ها افزایش داده و همچنین در گرده افشانی شکوفه ها و تشکیل میوه و جلوگیری از ریزش آن ها موثر است.
- بعد از تشکیل میوه ها
آبیاری منظم
برای جلوگیری از ریزش میوه باید رطوبت کافی در اختیار درختان قرار دهید و با آبیاری منظم از ریزش پیش گیری کنید، لازم به ذکر است که با استفاده از روش مالچ کشی در باغ می توان مانع هدر رفتن رطوبت شد.
پیشگیری از حمله آفات و بیماری ها
با تشخیص به موقع و البته کمک گرفتن از یک کارشناس در این زمینه می توان از گسترش آن ها جلوگیری کرد
عوامل محیطی و تغییرات اقلیمی
بهتر است باغداران همیشه پیش بینی های هواشناسی را پیگیری کنند و در صورت پیش بینی سرما اقداماتی مانند تشکیل دود در باغ برای شب های سرد را انجام دهند. همچنین در مناطقی که سرمای دیر رس بهاره همیشگی است بهتر است از درختانی که دیرگل هستند برای کاشت استفاده شود و یا از هورمون اتفون یا مشابه آن که باعث تاخیر در زمان گلدهی می شود استفاده کرد. در پیشگیری از سرما زدگی باید این مطلب را هم در نظر داشته باشید که اگر درختان را قبل از گلدهی به خوبی آبیاری کنید در دوران گلدهی نیاز به آباری ندارند و همچنین باید از شخم زدن خاک در زمان نزدیک به گلدهی خودداری کرد ، زیرا این کار باعث سرما زدگی درختان می شود. برای جلوگیری از وزش شدید باد می توانید از درختان بادشکن استفاده کنید.
درمان ریشه آسیب دیده
یادتان باشد تا حد امکان از آسیب رساندن به ریشه خودداری کنید و در صورت مشاهده بیماری قارچ ریشه قبل از زمان گلدهی از قارچ کش استفاده کنید.همچنین زهکشی مناسب سبب تنفس بهتر ریشه شده و از ریزش میوه جلوگیری می شود. در محیط های مرطوب مانند شمال ایران بهتر است برای جلوگیری از آب ایستادگی پای درختان که باعث پوسیدگی ریشه می شود ساختمان خاک را اصلاح کنید.
هرس درختان برای جلوگیری از ریزش میوه
هرس در زمان مناسب و با روش کاملا اصولی با ایجاد تعادل بین ریشه که جذب کننده مواد مغذی است و برگ و میوه که مصرف کننده مواد مغذی هستند باعث می شود مواد غذایی بیشتری به میوه ها برسد و در نتیجه جلوگیری از ریزش میوه ها را در پی خواهد داشت.