برای مبارزه و کنترل آفات درخت زیتون باید به آبیاری منظم، کوددهی، هرس کردن و رعایت فاصله بین درختان توجه داشت تا درخت دچار آسیب نشده و حشرات به آن حمله نکنند. برای تقویت درختان می توان از کود های آلی در کنار کود هایی شیمیایی استفاده کرد تا بهترین نتیجه را شاهد بود.
زیتون که با نام علمی Olea europaea شناخته می شود. درختچه ای است با انواع گونه های متعدد. این درخت بومی مناطق اطراف مدیترانه می باشد و یک درخت گرمسیری است. با نگهداری صحیح و توجه کافی می توان از این درخت می توان عمر آن را به ۱۰۰۰ سال هم رساند. درخت زیتون عموما نسبت به آفات مقاوم است اما در صورت گرفتار شدن با تشخیص صحیح و به موقع می توان از آسیب و تکثیر آفات درخت زیتون جلوگیری کرد.
رسیدگی به درختان زیتون از اهمیت بسیاری برخوردار است و می تواند در بارهی مناسب و کیفت تولید زیتون مرغوب بسیار تاثیر گذار باشد. هرس کردن، کوددهی مناسب، کنترل آفات و بیماری ها از جمله روش های نگهداری صحیح از درخت زیتون است. بهتر است با پیشرفت تکنولوژی پرورش زیتون به شکل سنتی انجام نگیرد تا میزان باردهی و سلامت درختان به بهترین شکل خود انجام گیرد. در روش سنتی در برخی سال ها شاهد افزایش بیش از اندازه میوه ها و در نتیجه آسیب شاخه ها هستیم که به دلیل وزن زیاد محصولات اتفاق می افتد و در کیفیت و اندازه زیتون تولید شده تاثیر منفی می گذارد در نتیجه درخت ضعیف می شود و در سال های آتی، کم شدن محصول به دلیل آسیب های وارده را شاهید خواهید بود.
آفات درخت زیتون
با وجود مقاومت زیتون در برابر آفات، گاهی مهاجمانی از قبیل: قارچ، انگل، حشره و مورچه به درخت حمله می کنند و موجب بروز مشکلاتی می شوند. اگر به پرورش و کاشت درخت زیتون در خانه مشغول هستید احتمالا کم تر با مشکل حمله آفات رو به رو خواهید شد، زیرا با زیر نظر داشتن مداوم درخت خیلی سریع متوجه وجود آفات خواهید شد و با اقدام سریع می توانید به راحتی از این مشکل عبور کنید. در باغ های پرورش زیتون مشکل کمی گسترده خواهد شد و برای کنترل و مقابله آفات به صرف زمان وهزینه بیشتری نیاز خواهد داشت. آفات درخت زیتون را می توان به دسته، آفات مکنده و آفات چوبخوار تقسیم کرد.
پسیل زیتون
از این حشره می توان به عنوان مهم ترین آفت مکنده درخت زیتون نام برد. از لحاظ ظاهری در برخی گونه ها به رنگ زرد تا سبز رو شن است و در برخی گونه های دیگر آن رنگ خاکستری تا قهوه ای روشن دارند، این حشره دارای سر پهنی است که عرض آن دو برابر طولش می باشد و پوره هایی بدون بال دارد که بدنشان خوابیده و شفاف است. محل زندگی این حشره در فصل زمستان روی سر شاخه ها، کنار برگ ها، جوانه ها، میان شکاف های پوست درخت و روی پاجوش درخت و به شکل حشره کامل است. حشرات ماده با شروع فصل بهار شروع به تخم ریزی می کنند و محل تخم ریزی آن ها اغلب نوک سر شاخه ها، روی برگ های تازه سبز شده و ساقه های گلدهنده می باشد.
این حشرات از شیره غنچه گل های باز شده و برگ های تازه سبز شده و جوان تر تغذیه می کنند که موجب ترشح عسلک می شود و بستر مناسبی برای رشد قارچ ها را به وجود می آورد، در نتیجه درخت میزبان ضعیف می شود و محصول دهی و رشد درخت دچار افت می شود و محصولات تولید شده کیفیت مورد نظر را نخواهند داشت.
از آسیب های دیگر این حشره تولید نوعی تار های مومی شکل سفید است که روی خوشه های گل به وجود می آورد، با مکیدن شیره گیاهT شروع به تنیدن این تار ها می کنند و موجب بارور نشدن گل ها می شوند. پوره ها برای ادامه زندگی در زیر این توده های ایجاد شده پنبه ای پناه میگیرند و شروع به مکیدن شیره گیاه می کنند. همچنین به علت تولید عسلک شیرینی که پوره ها از خود تراوش می کنند درخت خیس به نظر می رسد و قارچ مولد دوده (فوماژین) روی آن رشد می کند. با به وجود آمدن قارچ ها بر سطح برگ ها، تنفس گیاه با مشکل رو به رو شده ، به تدریج برگ ها خشک شده و از شاخه جدا می شوند.
جدی ترین آسیب در مرحله پوره گی این حشرات به وقوع می پیوندد و گلدهی درخت را در مرحله رشد با اختلال رو به رو می کند. این آفت که برفک زیتون نام دارد تاثیر بسزایی در افت باردهی و کاهش محصول تولید شده درخت دارد.
روش درمان
برای مبارزه با این آفت بهتر است هرس پاییزه صورت گیرد، اما هرس بهاره مفید تر واقع می شود، در بهار در تخم به سر می برند و بخش عمده ای از آفات از بین خواهند رفت. حذف پاجوش ها و ترک ها در پاییز،تابستان و زمستان نیز موثر واقع می شود. همچین با روغن پاشی روغن های امولسیون شونده در بهمن به نسبت دو درصد،در صورت نیاز به انجام دوباره روغن پاشی می توانید در اسفند ماه نیز به نسبت یک درصد به روغن پاشی اقدام کنید تا اثر گذاری بیشتری داشته باشد. به کوددهی درختان و تغذیه آن ها دقت داشته باشید تا درخت ها ضعیف نشوند و مورد حمله آفات قرار نگیرند در این راه می توانید از کود های آلی و شیمیایی استفاده کنید، تجربه تنش آبی و تداوم کم آبی می تواند بسیار مشکل ساز باشد سعی کنید در آبیاری از یک برنامه اصولی پیروی کنید.
سم های قابل استفاده در مهار و کنترل این آفت اتریمفوس به نسبت ۵/۱ در هزار و مالاتیون ۵/۲-۲ در هزار و دیازنون ۱ در هزار می باشد. برای داشتن بیشترین اثر، سم اکامت همراه با روغن به نسبت یک درصد در بهمن و اسفند ماه استفاده شود. بهتر است سمپاشی درختان در مقدار لازم و در آخر زمستان صورت گیرد، در فصل زراعی ترشحات مومی و عسلک مانع رسیدن سم به خود آفت می شود و سم پاشی در بهار و تابستان با نتیجه خوبی همراه نخواهد بود. برای کنترل آفت می توان از روش های بیولوژیکی نیز بهره برد، دو گونه بالتوری با نام های CHRYSOPA VULGARIS و CHRYSOPA SP و زنبور انگلی به نام PSYLLAEPHAGUS SP می تواند در کنترل این آافت مفید باشد.
مگس میوه زیتون
از جمله آفات درخت زیتون باید به مگس میوه زیتون اشاره کرد که با تخم ریزی بر سطح میوه، ریزش میوه و تخریب گوشت، میوه آسیب های فراوانی به باغداران و محصولات تولید شده وارد می سازد. تغذیه لارو ها موجب ورود میکرو ارگانیسم ها به داخل گوشت میوه می شود و پوسیدگی میوه را به همراه دارد.یک مگس بالغ به اندازه ۴-۵ میلی متر طول دارد و دارای سر زرد مایل به قهوه ای است و قفسه سینه قهوه ای رنگ با سه نوار تیره موازی در جلو و یک ساختار مثلثی شکل سفید (سپرچه) در عقب است.
لارو های این حشره به رنگ زرد مایل به سفید می باشند.در زمستان به صورت یک حشره بالغ یا شفیره می باشد و در اواسط اسفند تا اواسط اردیبهشت شروع به فعالیت می کند. باید دانست مگس ماده در در نیمه مرداد میوه را سوراخ می کند و یک تخم را در میوه قرار می دهد، این اتفاق در نسل ۲ به بعد اتفاق می افتد و نسل اول بر روی میوه ها تخم می گذارد، شیره زیتون خارج شده بر اثر تخم گذاری مگس دیگر مگس ها را از زیتون آسیب دیده دور می کند و این امر موجب آلوده شده بیشتر میوه ها می شود و خسارات زیادی به بار می آورد.
روش درمان
برای مقابله با مگس میوه ابتدا باید اطمینان حاصل کرد که پس از برداشت محصول، میوه های آبدار بر روی شاخه ها و یا زیر درختان باقی نمانده باشند و همچنین خاک پای درختان را باید با بیل پشت و رو کرد لازم است از ابتدای بهمن به بیل زدن شروع کنید و تا دهه سوم ماه این کار را ادامه دهید. آفت پسیل زیتون با به وجود آوردن عسلک یک منبع غذایی برای حشرات به شمار می رود باید در حذف این آفت دقت کنید تا منبع غذایی برای حشرات فراهم نباشد. با نصب تله های زرد چسبنده در ارتفاع بالای دو متر در جهت های غرب و جنوب درختان می توانید در کاهش جمعیت آفت کمک کنید البته تله ها نباید در تاج درخت نصب شوند و در دهه دوم خرداد به بعد به بررسی تله ها بپردازید. محلول پاشی پروتئین هیدرولیزات به همراه آفت کش به صورت یک ردیف در میان و یا نصف تاج اعمال شود. غلظت پروتئین هیدرولیزات ۳ درصد و غلظت آفت کش دلتامترین ۵/۲ درصد به میزان ۱ در هزار توصیه می شود.
حشرات پا برگی
این گونه از آفات درخت زیتون به رنگ قهوه ای مایل به خاکستری می باشند و پاهای عقب آن ها صاف می باشد. این نوع از آفت ها با دهان سوراخ کننده پوست میوه را سوراخ می کنند و شروع به تزریق آنزیمی به داخل میوه می کنند، پس از حل شدن گوشت میوه توسط آنزیم تزریق شده حشره آب را بیرون می کشد و بر اثر این عمل حشره لکه و ضایعات کوچک سفیدی روی سطح میوه به وجود می آید. این نوع آفت، از آفت های رایج گوجه نیز می باشد و به همین روش عمل می کند تا از گوجه نیز تغذیه کند.
حشرات بد بو
نوع بالغ این حشره تقریبا ۲ سانتی متر می شود و امتداد پاها در دو طرف حشره باعث ایجاد ظاهر بزرگتر برای آن می شود. این نوع از آفات درخت زیتون در زمان خارج شدن از تخم کوچک هستند و برای رسیدن به این اندازه بزرگ تقریبا پنج بار پوست اندازی می کنند. این حشرات بوی بسیار بدی دارند و گونه های مختلف آن رنگ های متفاوتی چون سبز، قهوه ای یا خاکستری هستند.
سوسک چوب خوار زیتون
این نوع از سوسک ها بیشتر در مناطق شمال و جنوب کشور رایج است. رنگ آن سیاه براق است و سرش دیده نمی شود، زیرا محل قرارگیری سر آن در پایین سینه می باشد. لارو این حشره سفید رنگ با بدن خمیده است که به طبع سینه برآمده ای دارد و زمستان را به شکل لارو کامل می گذراند و به تدریج به شکل حشره ظهور می کند. در زیر پوست درخت پنهان می شوند و از چوب اصلی و تنه درخت تغذیه می کنند. برای مبارزه با این آفت بهتر است تا فاصله استاندارد بین درختان رعایت شود و درخت ها بتوانند از مواد مغذی خاک بهتر استفاده کنند، دقت کنید اطراف طوقه درخت خاک ریخته نشود. آبیاری منظم درختان باعث می شود این حشرات کنترل شده و به وجود نیاید.